عدم حرکت حاکمیت بیمه درجبران کاستیها

گزارش‌دهی ضعیف مالی شرکت‌ها و کل صنعت بیمه، نرخ‌های دولتی و غیر رقابتی، نبود مداخله سریع در بازار بیمه، نبود ارتباط سازنده بانک و بیمه، فقدان سازوکار عملی برای حمایت از مشتری، نبود وب‌سایت‌های اطلاعاتی شفاف برای عموم، نبود قواعد برای ورشکستگی‌ها، مشکلات پرداخت‌های اضافی و غیرقانونی به کارگزاران و نمایندگی‌های بیمه از مهم‌ترین نقاط ضعف صنعت بیمه است.

حمد یزدان‌پناه استاد اقتصاد بیمه در دانشگاه‌های کشور در گفت‌وگو با «تعادل»، با اشاره به ابعاد عقب‌ماندگی صنعت بیمه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و اثر آن بر سایر صنایع گفت: برای حل مشکلات صنعت بیمه، باید راهکارهای علمی و عملی و توصیه‌های اقتصادی، نه سلیقه‌یی ارایه شود و مثلث حاکمیت (بیمه مرکزی) دانشگاه و شرکت‌ها و مردم (بیمه‌گران و بیمه‌گذاران) در این راستا در جهت کاستی‌ها حرکت کنند.
وی افزود: صنعت بیمه در توسعه مالی و اقتصادی وایجاد امنیت در اقتصاد کشورها نقشی حساس به‌عهده دارد چراکه بیمه در معنی درست آن با تجمیع (pooling) ریسک و کاهش آثار زیانبار بسیاری از رخدادهای نامطلوب زندگی، می‌تواند میزان سرمایه مورد نیاز برای پوشش آن خسارت‌ها را به صورت معنی‌داری کاهش دهد.
وی ادامه داد: ‌بیمه با ارایه نظام قیمت‌گذاری مبتنی بر ریسک، بر رفتار بازیگران صحنه اقتصاد و اجتماع اثرگذار است؛ چرا که به آنها در جلوگیری از تصادفات کمک می‌رساند و از این طریق صنعت بیمه کارایی و بهره‌وری اقتصادی را بهبود می‌بخشد.
وی اظهار داشت: بیمه‌گری به عنوان یک واسطه‌گری مالی با یک افق بلندمدت برای سرمایه‌گذاری، موجب می‌شود شرکت‌های بیمه‌گر در تامین پروژه‌ها و مدیریت کارای ریسک نقش مهمی داشته باشند. سرانجام صنعت و بازار بیمه به افزایش کارایی در سایر بخش‌های نظام مالی کشور همچون بانک‌ها و بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری‌ها از طریق بیمه اموال در مورد ارزش وثیقه‌ها و از طریق کاهش خسارت‌ها به ضمانت اعتبارات کمک‌های شایانی می‌کند.
یزدان‌پناه افزود: تقلیل ریسک‌های نکول و واخواست در بیمه که به‌نحوی همان مدیریت ریسک است، به وام‌دهی کمک‌های ارزشمندی می‌کند؛ خلاصه تحقیقات حکایت از آن دارند که بخش بیمه در رشد بلندمدت و پایدار کشورها سهم شایسته‌یی دارد.

صنعت بیمه کشورهای منطقه خاورمیانه
وی تصریح کرد: صنعت بیمه در کل در ابعاد گوناگونی از جمله از بعد نظارت، از کاستی‌های عمده‌یی در رنج است و بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول در تحقیقی مشترک محورهای اصلی و نقاط ضعف مشترک صنعت بیمه منطقه را فهرست کرده‌اند.

گزارش‌دهی ضعیف مالی
یزدان‌پناه گزارش‌دهی ضعیف مالی را یکی از نقاط ضعف اساسی بیمه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریفا معرفی کرد و افزود: این نقطه ضعف اساسی، مشکلات عدیده بر سر راه کسب اطلاعات دقیق و هماهنگ و به موقع مالی برای همه بیمه‌ها به خصوص بیمه‌های اتکایی ایجاد کرده و در نتیجه برنامه‌ریزی برای شرکت‌های بیمه و بیمه اتکایی را به کاری دشوار تبدیل کرده است.
وی ادامه داد: صنعت بیمه بدون اطلاعات و آمار امکان برنامه‌ریزی، محاسبه خسارت و هزینه‌ها، درآمد و مبالغ سرمایه‌گذاری در رشته‌های سودآور و تولیدی و صنعتی را نخواهد داشت و هر چه نظام آماری متمرکز، سریع و به موقع بهتری داشته باشد، امکان واکنش و سرعت عمل و تصمیم‌گیری را تقویت خواهد کرد.

نرخ‌های دولتی و غیر رقابتی
وی تاکید کرد: نبود قدرت اجرایی لازم و کافی برای مطالبه خسارت‌ها طبق شرایط قرارداد بیمه و سطح حق بیمه‌ها در مورد بیمه‌های شخص ثالث و وسایل نقلیه نیز یکی از چالش‌های اساسی است و به دلیل سیاست‌های دستوری، نرخ‌های دولتی و غیر رقابتی، قانون اجباری شدن برخی بیمه‌ها مانند شخص ثالث، و مقاومت برای افزایش حق بیمه‌ها مشکلات بسیاری را ایجاد کرده است. در برخی رشته‌ها نیز باوجود افزایش هزینه‌ها و خسارت‌ها، مقاومت بسیاری برای رشد حق بیمه‌ها وجود دارد و در نتیجه در رشته‌هایی مانند بیمه درمان، خسارت‌ها و هزینه‌ها از حق بیمه‌ها بالاتر رفته است و در نتیجه شرکت‌های بیمه باید از سایر درآمدهای خود در رشته‌های دیگر، برداشت کرده و هزینه‌های بیمه درمان و… را تامین کنند.
وی افزود: علل ناتوانی مالی پرداخت خسارت برخی بیمه‌گران به خاطر نرخ‌های دولتی و غیر رقابتی است و شرکت‌های بیمه و مدیران بیمه آزادی عمل برای تعیین نرخ‌های بیمه ندارند و لذا نرخ‌های دولتی و غیر رقابتی، باعث می‌شود که درآمدها ثابت بماند اما در عین حال به دلیل رشد هزینه‌ها و تورم، فشار بر شرکت‌های بیمه روبه افزایش است.

نبود مداخله سریع
یزدان‌پناه گفت: یکی دیگر از محورهای عمده چالش‌ها و نقاط‌ضعف صنعت بیمه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که مورد نظر بانک جهانی و صندوق بین‌الملل بوده است، فقدان مداخله سریع و اقدامات عملی مناسب در سطح بیمه‌گران و کل صنعت بیمه است و کل صنعت بیمه و مدیران و شرکت‌ها، قادر نیستند که اقدامات عملی مناسبی را با سرعت برنامه‌ریزی کنند و هر گونه اصلاح و تغییر و بهبود و تحول، به تدریج و به کندی صورت می‌گیرد و نفوذ کلام مدیران بیمه درحدی نیست که بتواند نظر قانونگذار، دولت و نهادهای متولی اقتصاد و نظارت بر عملکرد بیمه را جلب کند تا به موقع بتوانند چالش‌ها را حل کنند. به عبارت دیگر، صنعت بیمه انعطاف‌پذیری لازم برای برخورد و بهبود شرایط را در مقابله با تحولات و تغییرات و اتفاقات فضای کلان و خرد اقتصاد نداردو برای بهبود شرایط به زمان بیشتریی نیاز دارد و نبود مداخله سریع و اقدامات عملی مناسب، باعث ایجاد مشکلات و چالش‌ها و رشد هزینه‌ها و خسارت‌های بیمه شده است.
وی افزود: یکی دیگر از نقاط‌ضعف شرکت‌های بیمه ضعف حاکمیت شرکتی است و شرکت‌های بیمه بیشتر تحت تاثیر فضای کسب‌وکار اقتصاد و متغیرهای اقتصاد کلان، فرهنگ عمومی هستند و درآمد‌ها و هزینه‌ها و عملکرد شرکت‌ها بیشتر تحت تاثیر فضای اقتصاد است تا برنامه‌ریزی خود شرکت‌ها.

پرداخت‌های اضافی و غیرقانونی بیمه
وی ادامه داد: یکی دیگر از مشکلات اساسی شرکت‌های بیمه در خاورمیانه و شمال آفریقا، عدم کارایی ساختار بیمه، هزینه‌های مبادله و پنهان و رانت‌ها و نارسایی مقررات یا قانون و فرصت‌های ویژه‌یی است که به دلایل مختلف باعث سوءاستفاده عده‌یی شده و هزینه‌هایی را برای بیمه و سوءاستفاده‌هایی برای برخی افراد ایجاد می‌کند و باعث اقدامات غیرقانونی برخی نمایندگان بیمه، برخی کارگزاران و بیمه‌شده‌ها می‌شود و از طریق نوعی همکاری بین دوطرف، هزینه‌های اضافی به صنعت بیمه تحمیل می‌کند و ضعف برخی شاخص‌های نظارتی، امکان رسیدگی به همه موارد را فراهم نمی‌کند.
برخی مقررات سخت‌گیرانه، نظارت‌های به موقع، بازرسی‌های موردی و… می‌تواند تاحدودی این نوع رابطه غیرقانونی و نامناسب را بین بیمه شده و نماینده بیمه کنترل کند اما در هر صورت، سهم پراخت‌های اضافی و غیرقانونی رقم قابل توجهی است و انتشار اخبار این نوع سوءاستفاده‌ها نیز باعث نارضایتی و دلسردی و ناامیدی در برخی افراد می‌شود و لذا باید بر نحوه پرداخت‌ها نوعی نظارت کارآمد حاکم شود تا به کاهش پرداخت‌ها و هزینه‌های اضافی منجر شود.

ارتباط سازنده بانک و بیمه
یزدان‌پناه گفت: یکی دیگر از چالش‌های اساسی موضوع اطمینان از ارتباط سازنده از رابطه بین بانک و بیمه و قواعد توزیع محصولات آنها با استانداردهای رفتار عقلایی بازار است و هر چه قواعد بازار و اقتصاد و توصیه‌های علم اقتصاد بیشتر مورد توجه باشد سرمایه‌گذاری‌های بیمه و رابطه با بانک‌ها و بازار سرمایه و تولید و صنعت و همچنین ارایه خدمات به بخش‌های مختلف اقتصادی، تقویت استانداردهای اقتصادی و مالی و بیمه‌یی و بانکی و… بهتر خواهد بود. در این زمینه باید از تجربه کشورهای دیگر جهان در رابطه بین بانک و بیمه، بازار سرمایه، صنایع، بورس‌های مختلف و ارتقای استانداردهای آنها استفاده کرد تا سایر بخش‌های اقتصاد از جمله بانک‌ها و بورس‌های مختلف و… در حمایت از بیمه و کاهش چالش‌های آن همراهی کنند.

فقدان سازوکار عملی برای حمایت از مشتری
وی افزود: یکی دیگر از مشکلات صنعت بیمه، مقررات و ساختارها و دستورالعمل‌هایی است که عملا دست بیمه را در حمایت از مشتری می‌بندد.
در مواردی که به هر دلیلی، مشتری با مشکلاتی مواجه می‌شود، صنعت بیمه نمی‌تواند به خاطر مقررات سخت‌گیرانه خود از مشتری حمایت کند لذا مشتریان این پرسش را مطرح می‌کنند که برخی خدمات بیمه‌یی و رشته‌های بیمه چه دردی می‌تواند از مشتری حل کند.

نبود وب‌سایت‌های اطلاعاتی شفاف برای عموم
یزدان‌پناه گفت: نبود وب‌سایت‌های اطلاعاتی شفاف برای عموم مردم از مشکلات اساسی دیگر است و البته اردن و مراکش در این زمینه موفق بوده‌اند. در صورتی که وب‌سایت‌ها و اطلاع‌رسانی قوی باشد باعث تشویق مردم خواهد شد و مردم با اطلاع از پوشش‌های ریسک و خطر در زندگی و کار خود و کاهش نگرانی از آینده، از خدمات بیمه‌یی بیشتر استفاده خواهند کرد.
دلیل بالابودن سهم بیمه‌های اجباری مانند شخص ثالث این نکته مهم است که مردم هنوز به اثر و اهمیت بیمه در امور دیگر زندگی توجه نکرده‌اند. در حالی که اگر اطلاع‌رسانی بیشتر شود و حمایت بالای بیمه را درک کنند قطعا از خدمات دیگر مانند بیمه عمر و زندگی و سرمایه‌گذاری استقبال خواهند کرد.

نبود قواعد برای ورشکستگی‌ها
وی افزود: نبود قواعد برای ورشکستگی‌ها در دست مقام ناظر و محدودیت قانونی بر سر راه حمایت از بیمه‌گذاران، در شرایط ورشکستگی یکی دیگر از چالش‌های بیمه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاست. در حالی که اگر در ارتباط با شرایط بسیار سخت مالی و ورشکستگی‌ها، راهکار حمایتی وجود داشته باشد باعث تشویق مردم به بیمه می‌شود